Zaterdag 5 juli 2014
Het verslag van vorige maand (juni) eindigde met de fraaie schutbladen die Marjolein afgedrukt had van haar pompoen-linosnede. Thuis heeft ze de schutbladen op het gedriegde boekblok geplakt en de band ontworpen. Van laagjes dun karton maakte ze de pompoen op het voorplat, bekleedde de band met linnen, bewerkte de contouren van de pompoen met het vouwbeen en perste het geheel af met émalène.
Vervolgens plakte ze de binnenkant van de band tegen met dun karton en zette ze het boekblok in de band. En nu kon ze dus een fraai tuindagboek laten bewonderen.

Het boek van Marjolein, met afdrukken van de linosnede op de schutbladen en reliëf op het voorplat.


Jaap heeft de Nederlandse Algemene Encyclopaedie uit de 18e eeuw herbonden als Lyonese Band. Het is een bewerkelijke, tijdrovende klus geweest, maar die is nu geklaard. De gespen heeft hij zelf gemaakt uit messing staafjes en de lussen waar de riemen uiteindelijk onder vastklemmen zijn geknoopt van dik garen.
De oude rug heeft hij teruggeplakt tussen de riemen.
En het kapitaal is handbestoken door Jaap.


Marjolein en ik, (Ine) doen verslag van de workshop 'plantenpapier scheppen' die we bij Pien Rotterdam in Haren gevolgd hebben. We kunnen papieren o.a. van linde, asperge, ginkgo, yucca, heermoes, riet, lisdodde, gampi, abaca en kozo laten zien.
Het was een interessante workshop met verrassende resultaten. Op de website van Pien is meer over papier te lezen. http://www.waterleafpaperandwords.com

Versnipperde droge plantendelen van o.a. riet, lindebast en heermoes
om te gaan koken.

Marjolein koetst een dubbel velletje ginkgo.

heermoes

lindebast

bananenschil met gampi

riet

We starten 's middags het nieuwe project:
de scharnierbinding.

Dit is een bindwijze waarbij rug en plat verbonden zijn door een pianoscharnier en als scharnierpen een breipen gebruikt wordt. Op de rug van de band zijn de perkamenten bandjes zichtbaar, waarop het boekblok genaaid is.


Deze bindwijze is in 1926 in perkament ontworpen door Fritz Wiese voor de bundel
die gesammelten Gedichte van Stefan Zweig. In zijn boek: Der Bucheinband, historische und neuartige Einbände, in 1981 uitgegeven door Schlütersche Verlaganstalt und Druckerei GmbH, geeft Fritz Wiese een beschrijving en variaties van deze bindwijze. Voor dikke boeken vindt hij deze bindwijze minder geschikt, omdat de rug star blijft en het boek dus minder gemakkelijk openslaat. Maar rekening houdend met de goede looprichting van het papier kan er volgens hem volop geëxperimenteerd worden met deze bindwijze.
Katernen en schutbladen.
Wij maken een dummy van 14 katernen op A6-formaat. Aan voor- en achterkant van het boekblok komt een apart schutbladkatern, dat bestaat uit:
- twee dubbele bladen
en
- een vliegend schutblad van hetzelfde papier als het dekblad of de spiegel voor de binnenkant van het bord, dat al of niet gecacheerd wordt en met een kim om het schutbladkatern geplakt wordt
of
- een sierblad dat op het buitenste schutblad geplakt wordt
en
– een morsvel dat als een oor om het schutbladkatern gevouwen wordt.

Het morsvel wordt niet gelijmd op het schutbladkatern, omdat het dan later erg moeilijk te verwijderen zou zijn.
Bandjes.
De bandjes waarop genaaid wordt, kunnen gesneden worden uit perkament of ander stevig materiaal. De lengte van de bandjes is ruim 6x de rugdikte. De breedte varieert van gelijk aan de scharnierbreedte tot smaller dan scharnierbreedte.

Voor het bepalen van die scharnierbreedte wordt uitgegaan van een gelijke verdeling van de ruimte tussen de kettingsteken in een oneven aantal stukken. Aan weerszijden van die verdelingsstreepjes wordt de maat van de bandjes aangegeven.
Mal voor de te prikken gaatjes in de katernen én voor de scharnieren.

Het is handig om een ongeveer 15 cm brede kartonnen mal te maken en die naderhand in drie delen te snijden. Uit die brede kartonnen mal worden, ná de verdeling van de bandjes aangegeven te hebben, eerst de prikstrook en later de twee mallen voor de scharnieren gesneden.
Plak eventueel millimeterpapier op het karton om de afmetingen heel precies te tekenen of maak de mal met een grafisch programma op de computer!

1. Begin ongeveer op 2,5 cm vanaf de bovenrand van de mal en geef met horizontale lijnen de hoogte van het boekblok aan, dus kop en staart.
Dat is voor het A6-boek 148,5 mm.
Boven de kop wordt ruimte gelaten op de mal om er later de bordhoogte op af te zetten.
(zie tekening hieronder)

2. Trek horizontale lijnen voor de kettingsteken aan kop en staart. In eerste instantie op resp. 10 en 15 mm vanaf kop en staart. Deze afstanden kunnen later aangepast moeten worden i.v.m. de gelijke verdeling van de ruimte tussen de kettingsteken.
(zie tekening hieronder)

Een karton van 15 cm breed voor het maken van de mallen.
Brede mal maken.
3. Bereken de gelijke verdeling van de ruimte tussen de kettingsteken in een oneven aantal stukken. Wij gaan uit van 5 gelijke stukken.
De hoogte van het A6-boekblok is 148,5 mm. Van die hoogte gaat voor de kop- en staartkettingsteken 25 mm af. Dus 148,5 mm – 25 mm = 123,5 mm.
Die 123,5 mm wordt afgerond op 120 mm om tot een gelijke verdeling in 5 stukken te komen: 120 mm : 5 = 24 mm.

De 3,5 mm die overgebleven zijn, worden weggewerkt in de afstand van de kettingste- ken. Maar je kunt ook vanaf de kopkettingsteek de gelijke verdeling af gaan zetten, dan wordt de staartkettingsteek automatisch aangepast! (afbeelding linksonder)
4. Trek lijnen aan beide kanten van de streepjes uit punt 3 om de maat van de bandjes aan te geven. Wij gaan uit van 6 mm brede bandjes. Omdat op deze mal later ook de scharnieren aangegeven moeten worden, is het aan te raden voor de afstanden tussen de bandjes een even aantal mm te nemen. (afbeelding rechtsboven)

Bandjes aangeven.
Katerngaatjes prikken.

Snijd van de gemaakte mal een derde deel verticaal af. Deze mal dient als prikmal om de katernen voor te prikken. Denk eraan dat tijdens het gaatjes prikken de kop van de prikstrook gelijk moet zijn met de kop van het katern. Dus moet van de prikmal het gedeelte boven de kop nu weggesneden worden.

De naaigaten moeten zo dicht mogelijk naast de bandjes geprikt worden.


Gaatjes prikken met de prikbak.

Marjolein en een meewerkende gast, tevens aspirant bbc-lid.

De prikbak,een handig stuk gereedschap
ontworpen door ons bbc-lid Fem Brugman-Brugge.
Boekblok naaien.

– Gebruik niet te dik garen, opdat de rug minimaal wordt opgedikt. Naai eventueel halfuit.
– Er kan genaaid worden op dubbele of op enkele bandjes.

Naaien op enkele bandjes heeft als voordeel dat bij het bevestigen van het ruggebord op de rug, de bandjes gemakkelijker aangetrokken kunnen worden.
Bij het naaien op dubbele bandjes is het doortrekken van de bandjes lastiger.
Beide methoden worden hierna beschreven.

A: Naaien op dubbele bandjes.
Neem het dubbele aantal bandjes van de hoeveelheid die je op de mal aangegeven hebt. Het binnenste bandje heeft een lengte van minstens twee keer de dikte van het boekblok, het buitenste bandje minstens zes keer de dikte van het boekblok.
Om het doortrekken in én om de rug te vergemakkelijken, adviseert Fritz Wiese deze bandjes eerst te cacheren. Later wordt het binnenste bandje verwijderd, zodat er ruimte ontstaat om de rug tegen het boekblok te hechten.
Let er op dat de mooie kant van het buitenste bandje aan de binnenkant zit, zodat na het omslaan om de rug de goede kant zichtbaar is. Als je naait, zie je dus de verkeerde kant van het bandje, als er al een onderscheid is tussen voor- en achterkant van het bandje!

B: Naaien op enkele bandjes.
Dat is de methode die wij vandaag toepassen.

– Neem het aantal bandjes dat je op de mal aangegeven hebt.
– Maak ze op een lengte van minstens 6 keer de rugdikte of meer, want ze worden als een lus verwerkt tijdens het naaien.
– Begin met het naaien van het laatste schutbladkatern op de bandjes, die je nog gewoon als een lang recht bandje vastzet en naai doorgaand van gaatje naar gaatje.

Naaien van het laatste schutbladkatern op de lange bandjes.

– Steek vervolgens de bovenste einden van de bandjes van onder af onder de naaisteek door. Er ontstaat nu een lus waar doorheen genaaid wordt.
Naaien door de lus.
– leg het volgende katern op dit schutbladkatern
– naai nu door de lus over het bandje, weer doorgaand van gaatje naar gaatje.
– naai zo alle katernen en het voorste schutbladkatern tot een boekblok.
Aan het eind van de middag hebben we allemaal het boekblok genaaid.

Als huiswerk voor de komende maand hebben we het lijmen van de rug, het snijden van het boekblok en het op maat maken van borden voor de platten en de rug.
Lijmen van de rug.
De rug wordt verlijmd tussen de bandjes, die beslist vrij van lijm moeten blijven, want bij gebruik van twee bandjes moet het binnenste bandjes later gemakkelijk te verwijderen zijn en bij gebruik van één enkel bandje moet de lus aangetrokken kunnen worden.
Ook mag er géén lijm op het eerste en laatste schutbladkatern komen, opdat het mors-vel later zonder problemen verwijderd kan worden.
De rug moet vervolgens goed drogen.

Snijden van het boekblok.
– Boekblok eerst aan de voorkant snijden.
– Daarna de voorsnede gebruiken om kop en staart te snijden.
– Gebruik een snijmal op het boekblok om de dikte van de rug op te vangen.
– Of gebruik een stapeltje papierrepen.

Controleer op haaksheid door midden in het boek een pagina naar de middenvouw te vouwen! Steekt die uit, dan is het boekblok niet haaks!

De maat van het gesneden boekblok vormt het uitgangspunt voor alle volgende bewerkingen.

Borden voor de platten op maat maken.
– hoogte = boekblok + 2x 3 mm.
– breedte = boekblok + 3 mm.

Ruggebord.
– snijd twee ruggebordjes even hoog als de borden
– samen even dik als de borddikte van het plat.
– maak ze 1 mm smaller dan de rug van het genaaide boekblok.
Volgende maand gaan we samen verder met het aangeven van de scharnierverdeling op de mallen, de borden en op het ruggebord. Daarna kunnen we de rug bekleden en de rugscharnieren maken en misschien zelfs de rug al op het boekblok bevestigen.

Wie vragen heeft over de voorgaande bewerkingen kan altijd contact opnemen.